Ön çapraz bağlar nedir?
Ön çapraz bağ, diz ekleminde femur ve tibia kemiklerini birbirine bağlayan yapılardan birisidir. Dizin normal işlev görmesi için çok önemli olan bu bağ, tibia kemiğinin anormal bir şekilde öne doğru yer değiştirmesini engelleyen en önemli yapıdır.
Ön çapraz bağ yaralanması belirtileri nelerdir?
Ön çapraz bağ yaralanması sırasında dizde ani bir kopma hissi ile birlikte şiddetli bir ağrı ortaya çıkar. Bazı sporcular bağın kopma sesini duyabilirler ve sıklıkla yere düşerler. Diz ekleminin içinde hızla gelişen kanamaya bağlı olarak şişlik meydan gelir. Ağrı ve şişliğe bağlı olarak dizde hareket kısıtlılığı meydana gelir ve topallama ortaya çıkar.
Birkaç gün-hafta içinde diz eklemindeki şişlik ve ağrı azalır. Diz hareketleri kazanılır ve topallama kaybolur. Ancak bu sefer özellikle ani dönüşlerde, ani yavaşlama hareketi sırasında ve merdiven inerken dizde boşluk ve emniyetsizlik hissi ortaya çıkar.
Ön çapraz bağ yaralanmalarını nedenleri nelerdir?
- Aniden yavaşlama ve yön değiştirme
- Sıçramalardan sonra dengesiz düşme
- Aniden durmak
- Dizin aniden dönmesi
- Dize doğrudan darbe alınması
- Futbol veya kayak gibi yapılan sporlarda uygun olmayan ayakkabı benzeri ekipmanların kullanılması nedenler arasında sayılabilir.
Ön çapraz bağ yaralanmaları nasıl teşhis edilir?
Doktor muayenesi önemli yer tutmaktadır. Spor yaralanmaları ve diz cerrahisi konusunda uzman ortopedi ve travmatoloji doktoru yaralı dizin tüm yapılarını kontrol ederek yaralanmamış dizle karşılaştıracaktır. Sonrasında ise hem ön çapraz bağ yaralanmasının ortaya konması hemde eşlik eden yaralanmaların anlaşılması için manyetik rezonans görüntüleme ile tanı konulmaktadır.
Ön çapraz bağ yırtıkları teşhisinde görüntüleme yöntemleri
Magnetik rezonans görüntüleme en sık kullanılan ve en yararlı yöntemlerdir. Ancak bazı özel durumlarda röntgen ve tomografi görüntülemeleri gerekebilmektedir.
Ön çapraz bağ yaralanmasının tedavisi nasıl yapılır?
Genç, spor yapan veya aktif yaşam stiline sahip bireylerde ön çapraz bağ yaralanmalarının tedavisi cerrahidir. İleri yaşta olup yüksek aktivite seviyesinde olmayan, spor yapmayan ve günlük yaşamda dizinde boşluk ve emniyetsizlik gibi yakınmaları olmayan bireylerde cerrahi tedavi yapılmayabilir.
Büyümesinin tamamlamamış çocuklarda önceleri büyüme tamamlanana kadar bekleyip daha sonra cerrahi tedavi yapılması önerilmekteydi. Ancak günümüzde, cerrahi tedavi yapılmayan çocuklarda dizde geri dönülmez menisküs ve kıkırdak yaralanmalarının oluştuğu görüldükten sonra, ibre cerrahiyi daha erken yaşlarda yapma yönüne kaymıştır.
Cerrahi olmayan tedavi seçilmişse, dizde oluşabilecek emniyetsizlik ve boşluk hissini azaltmak için kas güçlendirme programları önerilir ve dizi zorlayıcı sporlarda koruyucu dizlikler kullanılabilir. Ancak şiddetli bir zorlanma olduğunda her ikisi de dizin yerinden çıkmasını engelleyemez ve dizde ilave yaralanmalar ortaya çıkabilir.
Uyluk kemiğinin kaval kemiği üzerinde geriye doğru kaymasını ve dönmesi engelleyen bağdır. Dizin en sık yaralanan bağıdır. İlerleyen yaşlarda dizin kireçlemesine bağlı olarak yırtılabileceği gibi sıklıkla genç yallarda spor yaralanmalarına bağlı olarak kopmalar görülür.
Tanıda fizik muayene ve magnetik rezonans görüntüleme kullanılır. Tedavide özellikle genç yaşlarda ve sporcularda cerrahi rekonstrüksiyon yapılır. Artroskopik olarak gerçekleştirdiğimiz bu işlemde dizininin önünden girilerek bacak arkasından veya diz kapağından tendon alınır. Diz içinde oyucular ile tünel açılır ve ön çapraz bağın olması gereken yere alınan bu tendonlar küçük boyutlarda iki adet implant kullanılarak yerleştirilir. Ameliyattan sonraki gün rehabilitasyona başlanır. Menisküs yırtıkları ön çağraz bağ yaralanmasına sıklıkla eşlik eder. Menisküs tamiri ypaılmayan hastalar ameliyattan sonra diz bükmeye ve yük vererek yürümeye başlayabilirken, menisküs tamiri yapılan hastalar altı hafta koltuk değneği ile yük vermeden yürürler. Normal hayata ve spora dönüş 12 haftadan sonra sağlanmaktadır.
